admin„Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości. To znamienne słowa Józefa Piłsudskiego, opisujące podwaliny każdego społeczeństwa i każdego państwa. To właśnie pamięć o tym, co było, jest węgłem istnienia każdego narodu. Dzięki historii przedstawiciele każdego narodu mogą dokonać retrospekcji i wyciągnąć wnioski z własnej przeszłości. Depozytariuszem pamięci narodu, kto wie czy nie najlepszym, są cmentarze, będące mapami losów narodu i odbiciem postaw obywateli. Jednym z najbardziej zasłużonych jest Cmentarz Wojskowy na Powązkach, zwany zwyczajowo Powązki Wojskowe.
Historia cmentarza
Cmentarz znajduje w Warszawie przy ulicy Powązkowskiej 43/45. Ma on ponad stuletnią historię. Założony w 1912 roku przez władze Warszawy jako cmentarz prawosławny, na którym chowano carskich żołnierzy poległych podczas pierwszej wojny światowej oraz zmarłych jeńców pochodzących prawie c całej Europy. Kiedy stolicę zajęli Prusacy, zaczęto chować na nim poległych Niemców.
Zaraz po wojnie w 1918 roku cmentarz przejęła i zatroszczyła się o niego Kuria Biskupa Polowego. Cmentarz został uporządkowany, powiększono jego teren, wyznaczono aleję główną i wytyczono nowe kwatery. W 1922 roku Powązki Wojskowe zostały przekazane parafii św. Józefata. I chociaż cmentarz stał się miejscem pochówku wojskowych zmarłych w okresie pokoju oraz ich rodzin, to już od 1921 roku zaczęto chować na nim uczestników powstania listopadowego, styczniowego, powstania wielkopolskiego, powstań śląskich, żołnierzy poległych w trakcie umacniania granic państwa oraz ofiary przewrotu majowego.
Cmentarz przed i w trakcie II wojny światowej
W 1937 roku na Powązkach Wojskowych umieszczono 205 brązowych tabliczek z nazwiskami powstańców styczniowych. Tabliczki te miały symbolizować wkład powstańców w walkę o niepodległość. Był to ewenement na skalę europejską aby w taki sposób, symbolicznie uhonorować bohaterów narodowych zrywów. Podczas walk o Warszawę w 1939 roku cmentarz służył jako miejsce pochówku polskich ofiar tych walk.
Podczas okupacji na Powązkach Wojskowych wydzielono specjalny teren, na którym zaczęto grzebać żołnierzy niemieckich. Teren ten został odgrodzony od reszty cmentarza i niedostępny dla Polaków. Na cmentarzu chowano także ludność cywilną w tym, pod zmienionymi nazwiskami, członków ruchu oporu. Powązki służyły także jako miejsce pochówku jeńców radzieckich.
Dzieje Powązek Wojskowych po wojnie
Po wojnie, na cmentarz przeniesiono ekshumowane, rozrzucone na terenie Warszawy, często spoczywające w bezimiennych mogiłach, ciała powstańców warszawskich, zaś w 1946 roku, dla ich uczczenia na kwaterze A-26, odsłonięto pomnik Gloria Victis. W tym samym roku cmentarz przeszedł pod zarząd wojskowy, co umożliwiło pozyskanie środków na jego rozbudowę i modernizację. W tym czasie cmentarz się powiększył, a w jego centrum utworzono aleję zasłużonych.
W roku 1964 połączono cmentarz komunalny z cmentarzem wojskowym i przyjęto nazwę Komunalny Cmentarz Powązki. Tym samym nekropolia przeszła pod zarząd miasta. W latach 1963 – 1964 wybudowany został dom pogrzebowy oraz przebudowano kwatery wojenne. W 1990 roku z cmentarza ekshumowano ponad dwa tysiące, spoczywających na nim, żołnierzy niemieckich i przeniesiono ich w inne miejsce. Osiem lat później, Rada Miasta Warszawy przywróciła nazwę cmentarza obowiązującą do 1964. Od tej pory Powązki Wojskowe ponownie stały się cmentarzem wojskowym.
Na Powązkach Wojskowych obowiązuje zasada, że rodziny zmarłych, odznaczonych najwyższymi orderami państwowymi oraz zmarłych będących Honorowymi Mieszkańcami M. Warszawy, nie opłacają miejsca grzebalnego i nie ponoszą kosztów niszy uranowej. Ta wzniosła zasada obowiązuje od czasów, kiedy na Powązkach Wojskowych zaczęto grzebać ludzi zasłużonych dla Polski i dla stolicy.
Cmentarz Powązki Wojskowe – więcej niż nekropolia
Cmentarz Wojskowy na Powązkach obok miejsca spoczynku zasłużonych dla narodu, stał się przede wszystkim sanktuarium polskiej historii, ukazującym losy narodu polskiego i nie pozwalającym zapomnieć tego, co było. Na jego terenie znajduje się Dolina Katyńska, miejsce uhonorowania Polaków pomordowanych przez Rosjan w Katyniu. Jest tam także Kwatera Smoleńska, w której spoczywają ofiary tej tragedii zaś jej integralną część stanowi pomnik ku czci tych którzy zginęli. Jest również Kwatera Harcerskiego Batalionu Armi Krajowej „Zośka”.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach spoczywają także ci, którzy tworzyli historię Polski. Swoje kwatery mają, między innymi, Józef Bek, Wojciech Jaruzelski, Jacek Kuroń, Zbigniew Romaszewski czy Adam Hanuszkiewicz. Powązki Wojskowe to cały panteon postaci niezwykłych i jedynych w swoim rodzaju, oddziałujących dobrze bądź źle na historię naszego narodu. Powązki to zapis losów Polaków i czy się tego chce, czy nie, kronika losów całego narodu.